De ‘Faunaschade PreventieKit’ voor Marterachtigen laat zien met welke preventieve maatregelen u schade door steenmarters kunt voorkomen of beperken.
De marterachtigen (Mustelidae) zijn verspreid over bijna de hele wereld. Er bestaan ongeveer zestig verschillende soorten marters, waaronder de otter, das, wezel, hermelijn en bunzing. In Nederland komen ook de boommarter en steenmarter voor, waar deze Faunaschade PreventieKit zich op richten.
Boommarters en steenmarters leven alleen en zijn doorgaans polygaam. De soorten komen voor in bosgebieden en kleinschalige agrarische cultuurlandschappen. Marterachtigen zijn bovendien uitstekende klimmers. De steenmarter herken je aan de witte keelvlek en het contrast tussen het bruine bovendeel van de vacht en de grauwbruine ondervacht. Bij de boommarter is de keelvlek okergeel. Boommarters en steenmarters leven vooral van kleine zoogdieren en vogels, maar eten ook vruchten, insecten en vissen. Marterachtigen zijn schuw en hebben zich goed aangepast aan de stedelijke omstandigheden.
Steenmarters veroorzaken de meeste overlast. Mensen kunnen last hebben van steenmarters in hun auto of hun huis. De boommarter en steenmarter zijn beschermde diersoorten in Nederland en mogen daarom niet worden gedood, gevangen of verjaagd.
De steenmarter leeft over het algemeen dicht bij de mens. Het dier neemt regelmatig zijn intrek in huizen, op zolder, in een spouwmuur, in stallen en schuren. Een steenmarter deponeert zijn uitwerpselen in een soort latrine in zijn verblijfplaats.
Hij gebruikt dus altijd dezelfde plaats. Op den duur kan er geuroverlast ontstaan omdat de uitwerpselen ophopen. De bewegingen van de steenmarter kunnen zorgen voor nachtelijke
verstoring. Steenmarters kunnen ook onder de motorkap van een auto grote schade aanrichten aan de bedrading en isolatiemateriaal. De steenmarter kan zich makkelijk aan verschillende omstandigheden aanpassen, waardoor de populatie in de laatste decennia sterk is toegenomen.
In de Omgevingswet is vastgelegd dat iedereen zorg draagt voor levende dieren en planten en hun directe omgeving. Dit noemen we de zorgplicht voor natuur. De Beschermde Soorten Indicator (BeSi) helpt om aan deze zorgplicht te voldoen.
Marterachtigen kunnen bij verschillende soorten landbouwhuisdieren schade aanrichten, zoals predatie, verwonding en stress. De marter bijt het strottenhoofd van zijn prooi door en zuigt het bloed uit het dier. De prooi van de marterachtigen bestaat voornamelijk uit kippen en siervogels. Steenmarters kunnen ook zorgen voor schade aan (kabels van) voertuigen.
De preventieve maatregelen zijn ingedeeld in twee categorieën: afschermingsmaatregelen en specifieke maatregelen voor steenmarters. Per maatregel wordt de ecologische effectiviteit, de praktische inzetbaarheid en waar nodig de wet- en regelgeving besproken. Het referentiejaar voor alle genoemde prijzen is 2024.
De maatregelen in deze preventiekit zijn als effectief beoordeeld op basis van onderzoek waarbij gebruik is gemaakt van beschikbare studies (wetenschappelijk of praktijk), beoordelingen door experts (expert judgement) en ervaringen van agrariërs uit de praktijk. Vaak zal het nemen van een enkele maatregel schade niet kunnen voorkomen. Het wordt aanbevolen om een combinatie van maatregelen te nemen, maar ook dat biedt geen volledige garantie om schade te voorkomen.
In onderstaande tabel worden alle preventieve maatregelen weergegeven met daarbij scores op drie indicatoren (ecologische effectiviteit, tijdsinspanning en kosten). De scores (laag, gemiddeld en hoog) geven aan hoe deze maatregel wordt beoordeeld ten opzichte van andere preventieve maatregelen binnen deze faunaschade preventiekit.
| MAATREGELEN | ECOLOGISCHE EFFECTIVITEIT | TIJDSINSPANNING AGRARIËR | KOSTEN AGRARIËR |
|---|---|---|---|
| Afscherming | |||
| Elektrische afwering (vast) | Hoog | Gemiddeld | Gemiddeld |
| Gaasraster met stroomdraden | Hoog | Gemiddeld | Hoog |
| Elektrische afwering (verplaatsbaar) | Hoog | Hoog | Gemiddeld |
| Specifieke maatregelen steenmarters | |||
| Anti-martermatten | Hoog | Laag | Laag |
| Ommanteling kabels | Hoog | Laag | Laag |
| Openingen dichten die toegang geven tot gebouw | Hoog | Laag | Laag |
| Voertuig onder stroom | Hoog | Laag | Laag |
Tabel 1: Overzicht preventieve maatregelen voor vossen.
Afschermingsmaatregelen behalen hun effect door schadeveroorzakende dieren te weerhouden van het betreden van een perceel. In deze paragraaf worden de effectief beoordeelde maatregelen toegelicht.
Een elektrisch afwering is een vaste afrastering bestaande uit stroomdraden als afschermmiddel van het perceel.
Tabel 2: Score voor elektrische afwering op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Figuur 1: Elektrische afwering (vast) tegen marterachtigen
Een elektrische afwering is een effectieve maatregel om marterachtigen van een perceel te weren, blijkt uit diverse studies. Een elektrisch draadwerk of het gebruik van meerdere stroomdraden op verschillende hoogtes is effectief in het voorkomen van schade door marterachtigen. De kans op gewenning is zeer laag omdat een elektrische draadraster een stroomstoot afgeeft zodra een dier ermee in aanraking komt. Deze maatregel kan worden ingezet langs dakgoten, regenpijpen of gevels. De steenmarter kan met deze methode ook uit auto’s worden geweerd. De elektrische afscherming moet worden geplaatst op de plek waar de marterachtigen de woning betreedt (zie praktische informatie).
Het is belangrijk dat de afscherming correct wordt geplaatst en goed wordt onderhouden. Er moet worden gecontroleerd of de afscherming voldoet aan de standaarden (zie praktische inzetbaarheid).
Afhankelijk van de plaatsing en rasterspecificaties kan deze maatregel ook andere soorten weren. De mate waarin een elektrische afscherming ook effect heeft op andere diersoorten hangt af van het type afscherming. Het gebruik van meerdere elektrische draden heeft bijvoorbeeld minder invloed op andere diersoorten dan andere vormen van elektrische afscherming. Een verhoogde elektrische afweer wordt verhoogd, stelt de eigenaar in staat om ook wilde zwijnen en herten van het perceel te houden, terwijl lage elektrische bedrading ook effectief kan werken tegen vossen, dassen en bevers. Als er elektrische draden in de dakgoot worden geplaatst, heeft dat ook een werend effect op vogelsoorten die daar nestelen. Het is niet noodzakelijk om elektrische afscherming te combineren met andere maatregelen; enkel elektrische afscherming is afdoende om bevers van het perceel te houden.
Een elektrisch draadraster tegen marterachtigen bestaat uit vier stroomdraden die op enkele centimeters afstand worden geplaatst op regenpijpen of dakgoten van gebouwen. De stroomdraden worden bevestigd aan isolatorklemmen die gemonteerd worden aan de dakgoot. De isolatorklemmen worden in een hoek van ongeveer 45 graden gemonteerd, zodat de ingang onder de dakpannen wordt geblokkeerd. De maximale afstand tussen de isolatorklemmen is een meter. Daarnaast moet er rondom de regenpijp ook een draadraster worden geïnstalleerd met behulp van een regenpijpklem. Het elektrisch draadraster is aan te sluiten op het lichtnet. Er zijn alles-in-één pakketten verkrijgbaar waarmee u het draadraster zelf kunt installeren. De set kunt u eventueel uitbreiden met extra isolatorklemmen en stroomdraden.
Dit type afrastering biedt bescherming tegen marterschade aan huizen en/of auto’s. Vaak wordt het draadraster geplaatst langs dakgoten, regenpijpen, gevels en op de grond.
Het plaatsen van een elektrisch draadraster tegen marters is complex, maar kan met een handleiding zelf worden geplaatst. De tijdsbesteding van de plaatsing is sterk afhankelijk van ervaring en de omvang van het oppervlak, maar houdt rekening met minimaal een halve dag werk. Het is ook mogelijk om de plaatsing over te laten aan een aannemer.
De kosten zijn sterk afhankelijk van de omvang van het te beschermen oppervlak. Alles-in-één pakketten zijn verkrijgbaar vanaf €200. De kosten zullen natuurlijk oplopen als de set wordt uitgebreid.
De toepassing van een elektrisch draadraster is uitsluitend toegestaan als preventieve maatregel (als de marterachtige zich nog niet heeft gevestigd). Deze maatregel mag niet worden toegepast als er een negatief effect kan zijn op andere beschermde soorten, zoals huismussen, gierzwaluwen of vleermuizen. Als er bij de toepassing van een elektrisch draadraster een negatief effect optreedt, geldt dat als een wettelijke overtreding en moet er een vergunning worden aangevraagd.
Deze maatregel kan alleen worden toegepast als curatieve maatregel (dat wil zeggen dat er al een rust- en verblijfplaats van een steenmarter aanwezig is) als de bestrijding van marterachtigen is vrijgesteld door de overheid. In dat geval is het belangrijk dat er wordt voldaan aan alle voorwaarden van die vrijstelling. In provincies waar geen vrijstelling geldt is een vergunning nodig. Andere beschermde soorten mogen ook niet in hun rust- en verblijfplaats worden gestoord.
Een gaasraster met stroomdraden is een hekwerk bestaande uit fijnmazig gaas, houten palen en stroomdraden. Bij afrastering van een perceel wordt het wild geweerd.
Tabel 3: Score voor gaasraster met stroomdraden op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Figuur 2: Gaasraster met stroomdraden tegen marterachtigen
De plaatsing van een vaste afrastering van gaas met stroomdraden is een effectieve methode om boom- en steenmarter te weren. Een raster met gaas en stroomdraden vermindert de schade aanzienlijk zolang die goed wordt onderhouden. De kans op gewenning is zeer laag omdat een elektrische draadraster een stroomstoot afgeeft zodra een dier ermee in aanraking komt. De inzet van schrikdraden om steenmarters te weren is onderzocht en lijkt effectief.
Er is voldoende bewijs dat het gebruik van een vaste afrastering van gaas en stroomdraden een effectieve maatregel is zolang die goed wordt geplaatst en aan de standaarden voldoet (zie praktische inzetbaarheid). Bij de plaatsing van een vaste afrastering is het belangrijk dat die secuur wordt geplaatst rondom sloten, vaarten, greppels en andere elementen in het landschap. Op die plekken zullen marterachtigen proberen om onder het gaasraster door te komen.
Een vaste afrastering kan worden toegepast op zeer grote schaal, zolang de marterachtigen vrij kan migreren rondom het ontsloten perceel.
Door de plaatsing van een raster met stroomdraden kunnen ook andere dieren worden geweerd, zoals dassen, hazen en konijnen. Door het elektrisch draadraster te verhogen kunnen ook grotere dieren worden geweerd, zoals herten en wilde zwijnen (zie de plaatsingseisen in de bijbehorende preventiekits).
Het is niet noodzakelijk om een vaste afrastering van gaas en stroomdraden te combineren met andere maatregelen.
Het combineren van een gaasraster met stroomdraden kan effectief zijn; marters kunnen daar niet overheen klimmen of onderdoor kruipen. Het is daarom van belang om elektrische stroomdraden te installeren aan de buitenzijde van het gaas.
Er moeten tenminste drie stroomdraden worden geplaatst: op 20 centimeter, tussen de 40 en 60 centimeter en 120 centimeter van de grond. De elektrische spanning op de stroomdraden bedraagt minimaal 4,5 kV. De impulsenergie van het schrikdraadapparaat moet minimaal 1,5 joule zijn. Bij grotere weiden kan een hogere impulsenergie nodig zijn om te garanderen dat er voldoende spanning op de draden staat.
Voor de plaatsing van een gaasraster kan men het best gebruik maken van verzinkt gaas met zwaar vierkant vlechtwerk van minstens 1,20 meter hoog, rasterpalen (1,80 meter lang, diameter 10 tot 12 centimeter) geplaatst om de 4 tot 6 meter en hoek- en schoorpalen (2,50 meter lang, diameter 12 tot 14 centimeter). Het is belangrijk om het onderste gedeelte van het gaasraster af te schermen met bijvoorbeeld een gegolfde polyvinylchloride plaat.
Het plaatsen van een gaasraster met stroomdraden is erg arbeidsintensief. Daarnaast is er een wekelijkse controle nodig om de effectieve werking van gaasrasters en de stroomdraden te garanderen. De begroeiing rondom de stroomdraden mag geen contact maken met de stroomdraden. De tijdsbesteding voor onderhoud is afhankelijk van de schade aan de rasters; soms volstaat een controleronde, soms zal schade aan het gaas moeten worden hersteld en zal de tijdsinspanning groter zijn. Voor een optimale werking van het raster moet onder meer roest worden bestreden, vuil en bladeren worden verwijderd en begroeiing voorkomen.
De materiaalkosten voor een gaasraster met stroomdraden komen neer op ongeveer €21 per meter. Voor een hectare komt dit neer op €8.400. De kosten voor de plaatsing zijn ongeveer €6 per meter en €2.400 per hectare. Een constructie van gaas en stroomdraden heeft een levensduur van ruim tien jaar. De jaarlijkse kosten bedragen daarom €1.080 per hectare.
De bijkomende kosten voor een schrikdraadapparaat zijn afhankelijk van de omtrek van het af te rasteren perceel. De kosten liggen gemiddeld tussen €100 en €500. Daarbij zijn de kosten voor een accu vergelijkbaar: €80 tot €250. Daarnaast zijn er schrikdraadapparaten beschikbaar die werken op zonnepanelen. Deze zijn geschikt voor afgelegen percelen waar geen toegang tot het stroomnet is. Deze zijn in verschillende maten te vinden en hangen sterk af van de omtrek van het af te rasteren perceel. De kosten voor de meest geschikte apparaten liggen rond de €500 à €700, maar er zijn ook duurdere varianten beschikbaar van enkele duizenden euro’s.
De plaatsing van een gaasraster met stroomdraden vergt enige expertise en zal in veel gevallen door een extern bedrijf worden uitgevoerd. Daarnaast zijn schrikdraadapparaten en accu’s diefstalgevoelig wanneer deze onbeheerd in het land staan. Het is daarom aan te raden om een tracking device aan het apparaat te bevestigen zodat het in geval van diefstal kan worden opgespoord. Een andere maatregel tegen diefstal is om een stroomdraad om het apparaat te plaatsen die alleen met een sleutel kan worden verwijderd.
Het plaatsen van een gaasraster met stroomdraden kan een goede oplossing zijn voor het beschermen van vee tegen roofdieraanvallen. Desalniettemin mag niet op iedere plek een bouwwerk worden geplaatst. Voor mogelijkheden is het gemeentelijk omgevingsplan veelal leidend. Een bouwwerk wordt gedefinieerd als ‘een constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct of indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren, met inbegrip van de daarvan deel uitmakende bouwwerkgebonden installaties anders dan een schip dat wordt gebruikt voor verblijf van personen en dat is bestemd en wordt gebruikt voor de vaart’ (bijlage bij art. 1.1 Ow). Voor het oprichten van een bouwwerk is vaak een omgevingsvergunning noodzakelijk. Het is daarom verstandig om bij twijfel de gemeente om een oordeel te vragen.
Een vorm van elektrische afwering is een schrikdraadnet. Dit is een elektrisch netwerk dat bestaat uit een schrikdraadnet (op stroom) en palen. Het is makkelijk op te zetten en bovendien verplaatsbaar.
Tabel 4: Score voor elektrische afwering (verplaatsbaar) op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Figuur 3: Elektrische afwering (verplaatsbaar) tegen marterachtigen
Een verplaatsbare elektrische afscherming of schrikdraadnet is een effectieve maatregel om marterachtigen van een perceel te weren. De kans op gewenning is zeer laag omdat een elektrische draadraster een stroomstoot afgeeft zodra een dier ermee in aanraking komt. Een onderhouden schrikdraadnet is effectief zolang dat op de juiste manier wordt geplaatst. De inzet van schrikdraden om steenmarters te weren is onderzocht en lijkt effectief.
Het is belangrijk dat de afscherming correct wordt geplaatst en goed wordt onderhouden. Er moet worden gecontroleerd dat het schrikdraadnet altijd aan de juiste standaarden voldoet (zie praktische informatie). Een schrikdraadnet kan in principe worden gebruikt voor het beschermen van zowel grote als kleine percelen. Deze maatregel is vooral geschikt voor tijdelijke afscherming. Voor permanente afscherming wordt onder andere een vaste afrastering van gaas en stroomdraden aanbevolen. Een schrikdraadnet is ook effectief voor de wering van vossen, konijnen en hazen. Het is niet noodzakelijk om een schrikdraadnet met andere maatregelen te combineren; enkel een schrikdraadnet als afscherming is afdoende om marterachtigen van het perceel te houden.
Er zijn kant-en-klare schrikdraadnetten verkrijgbaar met ingebouwde palen en enkele of dubbele pennen die gemakkelijk te installeren en te verplaatsen zijn. Het net moet een hoogte van ongeveer 65 centimeter hebben en een zo’n klein mogelijke maaswijdte. Een geschikt voorbeeld is een konijnennet. Verder is het van belang dat het net een minimale elektrische spanning van 4,5 kV heeft en een minimale impulsenergie van 1,5 joule. Het net moet stevig en strak worden opgesteld, de hoeken horen afgeschuind te zijn. Er mogen geen verhogingen van meer dan 30 centimeter aan de wildzijde van het raster op minder dan 2 meter afstand van het net.
Het schrikdraadnet kan worden gecombineerd met een gegolfde PVC-plaat om een perceel nog effectiever te beschermen. Deze plaat kan aan de onderkant van het net worden geplaatst om te voorkomen dat marterachtigen onder het net door kruipen. Deze maatregel is geschikt als tijdelijke afscherming van wisselende percelen.
Het plaatsen van een elektrisch schrikdraadnet is eenvoudig en kan makkelijk worden op- en afgebouwd. Houd er wel rekening mee dat het plaatsen van een afrastering op oneffen terrein meer tijd vergt. Elektrische schrikdraadnetten moeten regelmatig worden gecontroleerd op hun werking. Voor een optimale werking is het noodzakelijk om de netten zoveel mogelijk vrij te houden van vegetatie door regelmatig begroeiing te verwijderen.
De kosten voor een elektrisch schrikdraadnet zijn ongeveer €3 per meter. Voor een hectare komt dat neer op €1.200. De netten hebben over het algemeen een vervangingstermijn van enkele jaren.
De bijkomende kosten voor een schrikdraadapparaat zijn afhankelijk van de omtrek van het af te rasteren perceel. De kosten liggen gemiddeld tussen € 100 en €500. Daarbij zijn de kosten voor een accu vergelijkbaar: €80 tot €250. Daarnaast zijn er schrikdraadapparaten beschikbaar die werken op zonnepanelen. Deze zijn geschikt voor afgelegen percelen waar geen toegang tot het stroomnet is. Deze zijn in verschillende maten te vinden en hangen sterk af van de omtrek van het af te rasteren perceel. De kosten voor de meest geschikte apparaten liggen rond de €500 à €700, maar er zijn ook duurdere varianten beschikbaar van enkele duizenden euro’s.
Schrikdraadapparaten en accu’s zijn diefstalgevoelig wanneer deze onbeheerd op het land staan. Het is daarom aan te raden om een tracking device aan het apparaat te bevestigen zodat het in geval van diefstal kan worden opgespoord. Een andere maatregel tegen diefstal is om een stroomdraad om het apparaat te plaatsen die alleen met een sleutel kan worden verwijderd.
Dit betreft specifieke preventieve maatregelen om steenmarters te weren uit gebouwen en voertuigen.
Een anti-martermat is een effectief en goedkoop middel om marters te weren van auto’s.
Tabel 5: Score voor anti-martermatten op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Steenmarters betreden de auto via de onderkant van de motor(kap). Gazenmatten, ook wel anti-martermatten genoemd, bemoeilijken de toegangsweg naar de motor. De werking van deze maatregel is niet onderzocht. Ervaringen uit de praktijk met deze maatregelen zijn wisselend, maar overwegend positief. Door een anti-martermat op een parkeerplaats neer te leggen zou er een ondergrond ontstaan waar steenmarters niet graag op lopen – steenmarters hebben gevoelige poten. Daarnaast kan het wiebelende effect van de anti-martermat een afschrikwekkend effect hebben. De kans op gewenning lijkt klein, vanwege de irriterende werking van een anti-martermat.
Andere diersoorten worden niet in een motorruimte verwacht. Er is daarom geen effecten op andere diersoorten. Het is niet noodzakelijk om een anti-martermat met andere maatregelen te combineren.
Een anti-martermat is gemaakt van gaas en komt plat op de grond onder de auto te liggen. Deze matten hebben over het algemeen een afmeting van 1,5 bij 2 meter en bestaan doorgaans uit gaas van kunststof.
Het plaatsen van een anti-martermat is zeer eenvoudig en neemt weinig tijd in beslag. De mat moet eerst worden uitgerold in een garage of op een parkeerplaats en kan vervolgens worden verankerd met bijvoorbeeld tentharingen. De mat moet niet te strak worden gespannen om schade aan de mat te voorkomen. Houd er bij de plaatsing van de mat rekening mee dat de mat het hele gebied onder de motorkap dekt. Na de plaatsing van de gazenmat kan een auto geparkeerd worden over de mat. De mat is effectiever als deze een oneffen oppervlak heeft. De anti-martermat kan daarnaast ook mobiel worden gebruikt aangezien de mat makkelijk oprolbaar en verplaatsbaar is.
Er zijn een aantal kant-en-klare anti-martmatten te koop online. De kosten voor een anti-martermat zijn ongeveer €20 per stuk. Het is ook mogelijk om deze zelf te maken. Met een stuk gaas en vier latten is dit vrij eenvoudig te realiseren. De levensduur van een anti-martermat is afhankelijk van hoe intensief de mat wordt gebruikt, maar kan onder normale omstandigheden enkele jaren mee gaan.
Slangen en bougiekabels kunnen met bijtbestendige ommanteling worden uitgerust om vraatschade te voorkomen.
Tabel 6: Score voor ommanteling kabels op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Het is een makkelijke toepassing die eenvoudig schade onder de motorkap kan voorkomen. Door de kabels te voorzien van een bijtbestendige ommanteling kunnen steenmarters deze niet meer doorbijten. Vanuit de praktijk zijn hier goede ervaringen mee. Er is geen onderzoek bekend dat de effectiviteit van deze maatregel aantoont. Er is geen sprake van gewenning, omdat het gaat om directe afscherming.
Bijtbestendige ommanteling is bij alle auto’s toepasbaar. Het is een goedkope en praktische oplossing. Andere diersoorten worden niet in een motorruimte verwacht. Er zijn daarom geen neveneffecten bij de toepassing van bijtbestendige ommanteling van kabels bekend.
Bijtbestendige ommanteling van kabels kan met andere maatregelen worden gecombineerd, bijvoorbeeld met anti-martermatten of door de auto onder stroom te zetten.
Blootliggende kabels en slangen kunnen worden beschermd door bijtbestendige ommanteling van kabels. Er zijn ommantelingen in verschillende diameters en materialen verkrijgbaar, bijvoorbeeld van kunststof of aluminium glasweefsel. Ommantelingen zijn met name geschikt voor ontstekingskabels, leidingen en dunne slangen. De meeste ommantelingen kunnen hoge temperaturen weerstaan, maar dat geldt niet voor alle producten. Een ommanteling moet in dat geval niet te dicht bij hete onderdelen worden geplaatst. Let hierop bij de aanschaf van het product.
Het wordt aangeraden om bij de toepassing van deze maatregel de kabels te reinigen. De geur van steenmarters verdwijnt zo uit de motorkap, waardoor andere steenmarters niet meer worden aangetrokken.
De ommantelingen hebben een gleufbuis en zijn daardoor eenvoudig te monteren. Daarnaast zijn de meeste varianten afsnijdbaar waardoor ze op maat kunnen worden gemaakt. De staat van de ommantelingen moet regelmatig worden gecontroleerd.
De kosten van bijtbestendige ommanteling liggen tussen €5 en €25 per meter en is afhankelijk van het materiaal en omtrek van de ommanteling. Een spray (300 milliliter) die martergeur verwijdert, kost ongeveer €10.
Het wordt voor steenmarters onmogelijk om schade te veroorzaken als openingen in woningen worden versperd.
Tabel 7: Score voor het dichten van openingen op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Een woning ontoegankelijk maken is de effectiefste manier om overlast door steenmarters tegen te gaan. Let wel op de wettelijke toepasbaarheid. Deze maatregel is niet wetenschappelijk onderzocht, maar het spreekt voor zich dat een steenmarter die niet in een gebouw terechtkomen ook geen overlast kunnen veroorzaken. Er treedt bij het afdichten van spleten en kieren geen gewenning op, omdat het gaat om directe afscherming. Deze maatregel is echter niet in alle gevallen praktisch toepasbaar. Een gebouw kan bijvoorbeeld ontoegankelijk worden gemaakt door middel van marterverjagerborstels, dakgootborstels en/of een marter gordel/manchet (zie praktische toepasbaarheid).
Deze maatregelen hebben een positief neveneffect op andere overlastgevende soorten, zoals katten, ratten en muizen. Er kunnen echter ook vogels worden geweerd, waarvan sommige een beschermde status hebben (zoals huismussen en gierzwaluwen). Het is niet noodzakelijk om deze maatregel te combineren met andere maatregelen indien alle openingen in een gebouw zijn afgedicht.
Er zijn meerdere specifieke maatregelen om de toegang voor steenmarters tot huizen te blokkeren. De toepasbaarheid van deze maatregelen is afhankelijk van de situatie.
Steenmarters kunnen vaak onder dakpannen huizen betreden. Deze ingang kan worden geblokkeerd door een marterverjagerborstels te plaatsen. Deze borstel heeft harde metalen stekels waardoor steenmarters worden tegengehouden. De borstel moet achter de eerste panlat worden geplaatst. Deze borstels kunnen langs het hele dak worden geplaatst om openingen onder de dakpannen te versperren. Daarnaast kunnen soortgelijke borstels, ook wel bekend als dakgootborstels, in dakgoten worden geplaatst om te voorkomen dat steenmarters via die weg het huis betreden. Een dakgootborstel bestaat net zoals een marterverjagerborstel uit metalen stekels. Een dakgootborstel houdt daarnaast de dakgoot vrij van bladeren. Deze borstels zijn gemakkelijk zelf te plaatsen onder dakpannen of in een dakgoot. De kosten voor een marter verjagerborstel of dakgootborstel bedragen ongeveer €5 per meter, afhankelijk van de omtrek van de borstel.
Er kan ook een martergordel rondom een boom of regenpijp worden geplaatst, zodat steenmarters niet omhoog kunnen klimmen. Deze gordel heeft puntachtige pinnen die voorkomen dat steenmarters via een regenpijp of een boom de weg naar het dak vinden. De gordel bestaat uit losse metalen pinnen die aan elkaar bevestigd kunnen worden. Het aantal benodigde pinnen is afhankelijk van de omtrek van de boom. Plaats deze gordel op minimaal 2,50 meter hoogte om te voorkomen dat er mensen tegenaan lopen. De kosten voor een martergordel zijn ongeveer €25 per gordel.
Door een voertuig onder stroom te zetten worden (onschadelijke) schokken uitgedeeld aan steenmarters als zij in de motorruimte kruipen.
Tabel 8: Score voor voertuig onder stroom op belangrijke indicatoren, in vergelijking tot andere preventieve maatregelen binnen deze diergroep.
Door een voertuig onder stroom te zetten kunnen steenmarters effectief worden geweerd uit voertuigen. De kans op gewenning is laag omdat een elektrische afscherming telkens een stroomstoot geeft als een steenmarter probeert in het voertuig te klimmen. De inzet van schrikdraden om steenmarters te weren is onderzocht en lijkt effectief.
Auto’s en andere voertuigen kunnen onder stroom worden gezet om steenmarters te weren. Andere diersoorten worden niet in een motorruimte verwacht. Er is voor deze maatregel daarom geen effect op andere soorten. Het is niet noodzakelijk om deze methode met andere maatregelen te combineren.
Een elektronische verschrikker kan in een auto worden geplaatst om een schok te geven zodra steenmarters met het voertuig in aanraking komen. Een elektrische verschrikker kan in de motorruimte worden geplaatst. Er worden enkele metalen plaatjes op strategische plaatsen in de motorruimte aangebracht, waardoor de steenmarter een (onschadelijke) elektrische schok voelt als het dier in de motorruimte kruipt. Het apparaat werkt op twee batterijen (knoopcel 3 volt) en kan dus onafhankelijk worden geplaatst. De plaatsing kan men zelf uitvoeren, maar kan ook door een autogarage worden gedaan als men er zeker van wil zijn dat het apparaat correct wordt geplaatst.
Deze maatregel is geschikt voor de bescherming van elektriciteitskabels in voertuigen. Deze methode kan ook op militaire vliegbases worden toegepast voor de bescherming van kabels van vliegtuigen. De kosten voor een elektrische verschrikker inclusief metalen plaatjes bedragen ongeveer €150. Het apparaat gaat over het algemeen minstens achttien maanden mee.
Het apparaat is gemakkelijk uit te zetten indien er in de motorkap moet worden gewerkt. Als men per ongeluk in contact komt met een onderdeel onder spanning, is dat in principe ongevaarlijk vanwege het lage voltage. Doorgaans zal dat slechts een schrikreactie teweegbrengen. Mensen met pacemakers, zwangere vrouwen en kinderen moeten direct contact vermijden.
Enkele algemene juridische opmerkingen rond het toepassen van preventieve middelen ter voorkoming van faunaschade
Er geldt een eigen verantwoordelijkheid voor het voorkomen of beperken van faunaschade aan eigendommen, gewassen of vee. Om voor een tegemoetkoming in faunaschade in aanmerking te komen, is het nemen van niet-dodelijke preventieve maatregelen daarom in de meeste gevallen vereist. In de Faunaschade PreventieKit voor verschillende diersoorten leest u hier meer over. Soms valt onder deze preventieplicht ook het doden van dieren. Het vangen en doden van beschermde dieren is in veel gevallen omgevingsvergunningplichtig. Soms geldt voor een specifieke soort binnen de provincie een vrijstelling van de vergunningplicht op grond van de provinciale omgevingsverordening. Het is steeds van belang om te onderzoeken of een soort op grond van een dergelijke regel mag worden gevangen of gedood, of dat sprake is van een omgevingsvergunningsplicht.
Verjaging en verstoring nabij natuurgebieden
Op de Informatiekaart Natuur (IKN) op de website van BIJ12 is veel informatie te vinden over waar (beschermde natuurgebieden liggen en welke beperkingen daar gelden. Hier kun je bijvoorbeeld de ligging van ganzenrust- en foerageergebieden, Natuurnetwerk Nederland (NNN, voorheen ecologische hoofdstructuur) of Natura2000-gebieden aantreffen. Ook informatie over no-fly-zones voor drones is daar gepubliceerd. Actieve verstoring door verjaging met ondersteunend afschot, of gebruik van verstorende middelen kan omgevingsvergunningplichtig zijn in of nabij Natura2000-gebieden. Hiernaar moet onderzoek worden gedaan door degene die de activiteit wil verrichten.
