Kerkuil

Kenmerken: zeer lichte middelgrote uil, uitsluitend nachtactief; ijselijke roep. Aanwezigheid: gehele jaar op of rond de nestplek, kan gaan zwerven in perioden met voedselschaarste. Habitatvoorkeur: cultuurland met gras- en bouwlanden die begrensd worden door kruidenrijke akkerranden, houtwallen, heggen of bosjes.

Broedhabitat: toegankelijke hoge, donkere delen van boerenschuren, kerken, kastelen en torens; veelal nestelend in speciale kerkuilkasten. Aantal broedsels: gewoonlijk 1, max. 3 in voedselrijke jaren, aantal eieren 4-7 (tot 12 in voedselrijke jaren), broedduur 30-34 dagen, nestjongenperiode 40 dagen. Broedperiode: maart-augustus, in voedselrijke jaren broedsels in iedere maand van het jaar mogelijk.

Voedsel volwassen vogels en jongen: 98% (veld- en spits)muizen; verder (jonge) kleine vogels, amfibieën en ongewervelden (samen 2%).
Verstoringsgevoeligheid: matig, kan goed tegen menselijke aanwezigheid.

Komt voor in/op

Open akkerland, droge dooradering en erfvogel.

Doelsoortspecifieke terreinkenmerken

• Halfopen cultuurlandschap met kleinschalige elementen en/of lintvormige, kruidenrijke structuren. Voorbeelden: gefaseerd gemaaide wegbermen, zoomvegetaties langs bosranden, kruidenrijke (sloot-) overgangen tussen weide-en akkerpercelen (geen maïs!).
• Territorium is 60-1200 ha groot;
• Voedsel moet beschikbaar zijn binnen 500-1500 m vanaf broedplaats (hoe dichter bij hoe beter).

• Tijdens perioden met sneeuwdek (8 cm en meer) wordt voedsel ook gezocht binnen gebouwen.

• Meeste vogels broeden in nestkasten; deze worden vlot geaccepteerd door nestplaats zoekende vogels.
• Voedselbeschikbaarheid (muizen) bepaalt succes van broedsel.

• Vogels blijven in territorium, voedselsituatie cruciaal bij overleving.

Soortspecifieke maatregelen

• Muizenstand bevorderend beheer zoals: inzaai overstaand zomergraan (0,5 ha/20 ha landbouwgrond).
• Gefaseerd maaibeheer, zodat afwisseling van hoge en lage grazige vegetaties gehandhaafd blijft.
• Meerdere nestplaatsen (nestkasten) per territorium aanbieden; ze fungeren ook als rustplaats voor de man tijdens het broeden door de vrouw.

• Plaatsen van (marter-veilige) nestkasten (op meer dan 500 m van bestaand territorium).
• Gebruikte nestkasten schoonmaken.

• Aanleg/behoud van kruidenrijke akkerranden;
• Aanleg wintervoedselveldjes tot 15 maart: 0,5 ha per 20 ha;
• Extensief beheer van bermen, dijken, randen, overhoekjes etc.;
• Aanleg van zomen op de overgang van gras-of bouwland naar houtwallen en heggen.

• Nederlandse populatie ligt aan noordrand van verspreidingsgebied; in zulke situaties maken populaties vaak opvallende fluctuaties door.
• Erg gevoelig voor strenge en sneeuwrijke winters (met sneeuwdek van 8 cm of meer).
• Veel slachtoffers door verkeer, speciaal daar waar de bermen muizenrijk zijn.
• Accepteert makkelijk aangeboden kunstmatige nestgelegenheid (nestkasten).
• Schaalvergroting in de landbouw ongunstig (verlies van muizenrijke habitats).
• Predatie.
• Broedplaatsconcurrentie.

Staat van instandhouding (per 2022)

Broedvogel: Gunstig
Verspreiding: Gunstig
Populatie: Gunstig
Leefgebied: Gunstig
Toekomstverwachting: Gunstig

Meer informatie

• SOVON (2023). https://stats.sovon.nl/stats/soort/7350
• BIJ12, 2017. Kennisdocument Kerkuil.
• Fopma A. 2000. Evaluatie soortbeschermingsplan kerkuil (1994-1999). Vogelbescherming, Zeist.
• de Jong 2010. Het herstel van de kerkuil in Friesland, groei van de populatie in relatie tot het landschap. Uilen 2010, p. 46-53.Uitgave STONE Steenuilenoverleg Nederland, Kerkuilenwerkgroep Nederland SKWN, Oehoewerkgroep (OWN), werkgroep Ruigpootuilen.
• de Jong J. 2013. De Kerkuil, een handleiding voor beschermers. Uitgave SKWN, Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland.
• Mebs T. & Scherzinger W. 2004. Uilen van Europa. Tirion Uitgevers b.v., Baarn.
• Vogel R.L., Bouwma I., Koese B., Kranenbarg J., La Haye M., Odé B., Sierdsema H., Sparrius L., Verburg P. & Zollinger R. (2013). Het belang van Nederland buiten de Ecologische Hoofdstructuur voor soorten van de Vogelrichtlijn en van bijlage V van de Habitatrichtlijn. Sovonrapport 2013/15. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.