De kerkuil (Tyto alba) is een opvallende verschijning in het Nederlandse landschap. Hij is goed te herkennen aan zijn hartvormige, bijna witte gezicht en gitzwarte ogen. Deze uil komt voornamelijk voor in (half)open gebieden, zoals schuren en kerktorens in buitengebieden. In dichte bossen zie je de kerkuil zelden. Dit kennisdocument biedt gedetailleerde informatie over de kerkuil, zijn ecologie, leefwijze en de maatregelen die genomen kunnen worden om deze soort te beschermen.
Download het kennisdocument Kerkuil Link opent in nieuw tabblad
Versie 1.0, juli 2017
De kerkuil blijft meestal dicht bij zijn nestplaats en verlaat zelden het gebied waar hij eenmaal gevestigd is. Volwassen kerkuilen blijven vaak hun hele leven in de buurt van dezelfde plek. Dit maakt ze zeer honkvast, een eigenschap die hen onderscheidt van veel andere vogelsoorten. Ze nestelen meestal in kerktorens, schuren of andere gebouwen, waarbij ze vaak gebruikmaken van speciale nestkasten die voor hen zijn geplaatst. Ongeveer 90% van de kerkuilen kiest ervoor om in deze nestkasten te broeden. Dit helpt hen om te overleven in gebieden die door mensen zijn veranderd en waar natuurlijke nestplaatsen soms schaars zijn.
Kerkuil - André Eijkenaar
Het dieet van de kerkuil bestaat voor zo’n 98% uit muizen. Dit zijn met name veld- en spitsmuizen, maar ook andere muizen eet de kerkuil graag. Deze specialisatie in muizen maakt de kerkuil belangrijk voor het in evenwicht houden van de muizenpopulaties in agrarische gebieden.
Binnen hun territorium gebruiken kerkuilen meerdere vaste plekken als nest- of rustplaats. Deze plekken kunnen soms enkele honderden meters uit elkaar liggen. Hoewel de kerkuil zijn vaste plekken trouw blijft, is hij flexibel in het wisselen van rustplaatsen binnen zijn territorium. Dit betekent dat hij soms op verschillende plaatsen in de buurt van zijn nest aanwezig kan zijn.
Foto header: Saxifraga, Hans Dekker
Kerkuil - Saxifraga, Hans Dekker
In de kennisdocumenten Soorten staat informatie over onder andere de kenmerkende ecologische aspecten van beschermde diersoorten. Ook staat in de documenten welke maatregelen effectief zijn voor de bescherming van de diersoorten. De kennisdocumenten worden samen met provincies en ecologische experts ontwikkeld en actueel gehouden.
Inhoudelijke wijzigingen van een kennisdocument worden altijd bijgehouden in zogenoemde ‘release notes’. De release notes zijn als aparte download terug te vinden op deze pagina, onder het kennisdocument.
Wijzigingen die geen effect hebben op de inhoud, worden niet opgenomen in de release notes. Denk hierbij aan bijvoorbeeld taalcorrecties, beeldgebruik, bijschriften of opmaak gerelateerde wijzigingen.
Per 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. In het juridisch kader dat bij de Kennisdocumenten Soorten hoort, wordt inmiddels naar de nieuwe wet- en regelgeving verwezen. Dat is nog niet het geval voor alle kennisdocumenten zelf. Totdat wij alle kennisdocumenten hebben kunnen bijwerken, verzoeken wij u vriendelijk rekening te houden met eventuele verwijzingen naar het stelsel van de Wet natuurbescherming. Vooralsnog verwijzen wij u voor de meest actuele juridische kennis naar het juridisch kader.
Het juridisch kader, behorende bij de kennisdocumenten, geeft een overzicht van de juridische aspecten van soortenbescherming. Met de ingang van de Omgevingswet is het juridische kader aangepast naar de nieuwe wetgeving. Lees het Juridisch kader kennisdocumenten (versie 2.0, januari 2024)Deze link opent in een nieuw tabblad(bijgewerkt op 05-01-2024).
In verband met de overgang naar de nieuwe wetgeving blijft het juridisch kader onder de Wet natuurbescherming komende periode beschikbaar als naslagwerk.
De informatie en de ervaringen met het gebruik van de kennisdocumenten kunnen leiden tot aanpassingen in een volgende versie van de kennisdocumenten. BIJ12 zorgt ervoor dat de kennisdocumenten ongeveer eens in de 5 jaar worden geactualiseerd. Dit houdt in dat per soort of soortgroep experts uit de wetenschap en de praktijk de meest recente kennis en ontwikkelingen over de leefwijze en ecologie van het soort, bij elkaar brengen. Daarnaast wordt de wijze van onderzoek naar de soort en de mogelijkheden voor het mitigeren van negatieve effecten geactualiseerd, wanneer recente literatuur, inzichten of deskundigenoordeel hier aanleiding toe geven. De provincies stellen de geactualiseerde Kennisdocumenten vast.
De kennisdocumenten van gebouwbewonende soorten van stedelijk gebied worden aangepast. Op dit moment wordt het kennisdocument van de gewone grootoorvleermuis behandeld.
Naast de actualisatie van de huidige kennisdocumenten, wordt er een nieuw kennisdocument over de laatvlieger ontwikkeld.
Sinds de invoering van de Wet natuurbeschermingDeze link opent in een nieuw tabblad in 2017 ligt de bevoegdheid voor het verlenen van ontheffing en vrijstellingen voor activiteiten voor het overgrote deel bij de provincies. Zij hebben nu meer vrijheid voor de invulling van hun eigen natuurbeleid, waaronder de bescherming van planten- en diersoorten. Dit is onder de Omgevingswet niet veranderd. De kennisdocumenten zijn daarom beleidsarm opgesteld. Provincies maken voor het uitvoeren van hun beleid gebruik van de kennisdocumenten, bijvoorbeeld bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Sinds de decentralisatie van het natuurbeleid beheert BIJ12 de kennisdocumenten.
Omgevingsvergunningsaanvragen en vrijstellingen kunnen worden ingediend bij de provincie. Voor juridische aspecten verwijzen wij u naar de provinciale verordeningenDeze link opent in een nieuw tabblad. Hier staan de verordeningen waarin de vrijstellingen zijn opgenomen.
Heeft u tekstuele vragen of suggesties of bent u op zoek naar een oudere versie? Stuur een e-mail naar kennisdocumenten@bij12.nlDeze link opent in een nieuw tabblad. Heeft u inhoudelijke vragen met betrekking tot de Omgevingswet of beoordeling van een aanvraag, dan vragen wij u contact op te nemen met de desbetreffende provincie en in enkele situaties met RVO.nl.
BIJ12 heeft het kennisdocument over de ruige dwergvleermuis vernieuwd. Het document uit 2017 is...
Lees meer
BIJ12 vernieuwt kennisdocument over de gewone dwergvleermuis.
Lees meer
In de schaduwen van onze bossen en velden leven de bunzing, hermelijn en wezel: kleine...
Lees meer
