Hoe gaat het met de natuur en de biodiversiteit in Nederland? Om hier een uitspraak over te kunnen doen worden op allerlei manieren gegevens verzameld – onder andere over de vegetatie. Al met al een complex proces, waar diverse partijen en hulpmiddelen bij betrokken zijn.
BIJ12 heeft een belangrijke rol in het leggen van de verbindingen in dit netwerk, het ontwikkelen en onderhouden van applicaties en protocollen en in de dataopslag. Via deze infographic heeft BIJ12 voor het eerst de hele keten van dataverzameling in kaart gebracht. Het laat goed zien welke stappen worden doorlopen bij het inwinnen en verwerken van vegetatiegegevens. Ook is beschreven welke hulpmiddelen – bijvoorbeeld applicaties of standaarden – zijn ontwikkeld om gegevens (uniform) te kunnen vastleggen. In de infographic is per onderdeel een venstertje aangebracht met een zeer korte uitleg en een weblink.
Bekijk de inforgraphic over dataverzameling Link opent in nieuw tabblad
Het Rijk is verantwoordelijk voor de kaders en ambities van het natuurbeleid, provincies zijn verantwoordelijk voor de invulling en uitvoering ervan. BIJ12 ondersteunt hen hierbij. Provincies maken onder andere gebruik van beheerplannen. Voor het opstellen van deze plannen hebben provincies een goed beeld nodig van de toestand en ontwikkeling van de natuur en de biodiversiteit. In dit geval dus allerlei vormen van begroeiing ofwel “vegetatietypen”. Binnen de Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) wordt hiervoor de term “Beheertypen” gebruikt en binnen Natura 2000 “Habitattypen”.
Om te weten waar al deze begroeiingen liggen, hoe ze eruit zien en in welke conditie ze zijn, maken we gebruik van zogenoemde vegetatiekaarten. Omdat het maken van deze kaarten in al die verschillende “typen” zo’n gespecialiseerd werk is, hebben alle partijen in de hele keten van dataverzameling hier veel in geïnvesteerd. Van de ecologen bij de karteringsbureaus, de terreinbeheerders, wetenschappers, rijksdiensten, tot aan de provincies en namens hen BIJ12. Samen hebben we gebouwd aan een samenhangende reeks methoden, protocollen en applicaties van zeer hoogstaand niveau. Het overzicht hiervan is in een infographic samengevat.
Op 3 juni 2021 organiseerde BIJ12 een webinar over vegetatiekarteringenDeze link opent in een nieuw tabblad. Tijdens dit webinar werd uitgelegd welke mogelijkheden en aandachtspunten er zijn voor het vergelijken van vegetatie- of habitattypenkaarten.
Vegetatiekaarten worden gemaakt om de ligging, omvang en kwaliteit van de vegetatie in de Nederlandse natuurgebieden te kunnen beoordelen. Daarvoor gaan gespecialiseerde experts het veld in om -ondersteund door remote sensing- en GIS-techniek- precies af te bakenen welke vegetaties waar voorkomen, en die ook te beschrijven. Die kaarten vormen het fundament in een belangrijk en omvangrijk bouwwerk. Ze leggen de basis voor subsidievertrekking, rapportage, vergunningverlening, en voor beleid en natuurbeheer.
De vegetatiekaarten worden daartoe vaak omgewerkt tot andere producten. Voor het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) worden ze gebruikt om de beheertypen mee te duiden en binnen Natura 2000 worden ze omgewerkt tot habitattypenkaarten. Een habitattype is in feite een soort vegetatie die in de Habitatrichtlijn apart is beschreven en die beschermd dient te worden. We maken kaarten van die habitattypen om te zien waar ze liggen, hun omvang en deels hun kwaliteit.
BIJ12 ondersteunt de twaalf provincies bij het uitvoeren van de natuurmonitoring, en daarmee indirect ook het gehele netwerk waarin onder andere het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W), het ministerie van Defensie, de terreinbeherende organisaties en de groene bureaus.
Het webinar kwam tot stand op veler verzoek, om uitleg te geven over de mogelijkheden en aandachtspunten voor het vergelijken van vegetatie- of habitattypenkaarten. Door kaarten van verschillende momenten met elkaar te vergelijken is het mogelijk om te zien welke ontwikkelingen zich hebben voorgedaan in een gebied en hoe daar vanuit beheer op gereageerd moet worden. Ook laten de ontwikkelingen zien of de ingezette beleidskeuzen en herstelmaatregelen het gewenste resultaat geven.
De noodzaak van beoordeling en vergelijking van de toestand van de natuur is vooral heel groot voor Natura 2000. Daarbij maken we gebruik van habitattypenkaarten. Een habitattypenkaart maakt alleen zichtbaar waar de habitats, die op grond van het aanwijzingsbesluit zijn beschermd, zich concreet bevinden (en waar niet). Dat gebeurt op een objectieve, wetenschappelijk-technische manier. Het is dus geen juridische of beleidsmatige beslissing maar een weergave van de feitelijke situatie. De openbaarmaking van habitatkaarten kent dan ook geen aanwijzingsprocedure. Overal waar een reeds aangewezen habitat voorkomt, is dat al beschermd via het aanwijzingsbesluit, met bijbehorende inspraak- en beroepsprocedure.
Habitattypenkaarten zijn een hoeksteen in het bouwwerk van Natura 2000, bij de implementatie van de Habitatrichtlijn en bij de stikstofproblematiek. De kaarten bieden een objectieve basis voor het beheerplan en voor toetsingen voor de Wet Natuurbeschermingsvergunningen. Daarnaast worden deze kaarten gebruikt voor diverse rapportages (EU, nationaal, provinciaal), en vormen ze een belangrijke basis voor de stikstofberekeningen en zijn ze van belang voor beheerders. De basis voor habitattypenkaarten wordt gevormd door vegetatiekaarten. Hiervoor is in 2013 een werkwijze afgesproken. Het maken van die vegetatiekaarten wordt door provincies en Rijkswaterstaat uitbesteed, meestal via terreineigenaren, aan (onafhankelijke) gespecialiseerde karteringsbureaus.
Verschillende experts laten in het webinar zien welke aandachtpunten er zijn bij vegetatiekartering en de vergelijking van kaarten, en welke instrumenten beschikbaar zijn.
Vegetatiekarteringen spelen een belangrijke rol in de monitoring van het Natuurnetwerk Nederland omdat ze een set van basisgegevens vormen die vertaald kunnen worden naar zowel beheertypen (SNL) als Natura 2000-habitattypen.
Lees meer over Vegetatiekarteringen
Remote sensing technieken zoals waarnemingen gemaakt met drones, of vanuit vliegtuigen of satellieten zijn sterk in ontwikkeling.
De checklist is een hulpmiddel voor opdrachtgevers en opdrachtnemers, om gezamenlijk tot een goed afgestemde opdracht te komen. Het sluit nauw aan bij het Vegetatiekarteringsprotocol als richtsnoer voor het uitvoeren van een vegetatiekartering. De opdracht en het welslagen van de uitvoering en rapportage van een kartering is een onderlinge verantwoordelijkheid van opdrachtgever (Rijk, een provincie of een terreinbeheerder – al dan niet namens de provincie) – en de opdrachtnemer (het Groene Bureau).
Op dit moment wordt de checklist ontwikkeld. Wij hopen het binnenkort hier te kunnen publiceren.
Lees meer over remote sensing technieken zoals waarnemingen gemaakt met drones, of vanuit...
Lees meer
Het monitoringssysteem van rijk, provincies en beheerders voor uniforme informatie over en sturing...
Lees meer
